۱۱- رسیدگی فیزیولوژیکی
۱-۶- هیبریدهای ذرت
هیبریدهای ذرت مورد استفاده در کشاورزی شامل هیبریدهای سینگل کراس یا هیبریدهای ساده که از تلاقی دو لاین خالص به‌دست می‌آیند و هیبریدهای دابل کراس یا هیبریدهای مضاعف که از تلاقی دو هیبرید سینگل کراس به‌دست می‌آید و همچنین هیبریدهای تری وی کراس یا سه طرفه که از تلاقی یک لاین خالص و یک سینگل کراس به‌دست می‌آید. هیبریدهای سینگل کراس نسبت به سایر هیبریدها پروتئین بارور‌تر و یکنواخت‌تر و در نتیجه دارای عملکرد بیشتری هستند. سینگل کراس‌ها معمولاً در شرایط فاریاب و دابل کراس‌ها برای شرایط دیم مناسب می‌باشند.
برتری هیبریدها از نظر تولید بالقوه، زمانی صادق است که شرایط محیطی مناسب باشد. اگر گیاه ذرت در شرایط نامساعد کشت شود هیبریدها، از واریته‌های سازگار معمولی، کم تولیدتر و سینگل کراس‌ها و دابل کراس‌ها نامطلوب‌تر خواهند بود، زیرا اگر گرده افشانی مقارن با شرایط نا مساعد محیطی مثل بادهای گرم و کمبود رطوبت خاک باشد یکنواختی سینگل کراس‌ها و دابل کراس‌ها یک نقطه ضعف خواهد بود.
۱-۷- اکولوژی ذرت
ذرت دارای تنوع رویشی بسیار گسترده‌ای است به‌طوری‌که در شرایط مختلف آب و هوایی، از محدودهی ۴۲ درجه در نیمکره‌ی جنوبی تا ۵۳ درجه در نیمکره‌ی شمالی ذرت دانه‌ای قادر به رشد می‌باشد، ولی ذرت علوفهای را میتوان در خارج از این محدوده هم کشت کرد.
ارقام ذرت به‌واسطه‌ی آمیختگی ژنتیکی وسیعی که دارند، از قدرت سازگاری قابل توجهی نسبت به طیف تغییر شرایط اقلیمی برخوردار هستند.
ذرت یک گیاه گرمسیری بوده و در مناطقی کشت میشود که یک دوره‌ی حداقل ۹۰ روزه بدون یخ‌بندان داشته و قادر به تأمین ۲۱۰۰ تا۲۲۰۰ درجه روز رشد باشند.
نیاز حرارتی ذرت در دوره‌ی رشد نسبتاً زیاد بوده و کاشت آن در مناطق گرم بهترین محصول را تولید می‌کند. بهطور کلی گیاه ذرت طالب مناطقی با روزهای گرم و شب‌های خنک می‌باشد که در روز درجه‌ی حرارت در دوره‌ی جوانه‌زنی حداکثر ۴۰ درجه‌ی سانتیگراد و در مراحل سبز شدن تا ظهور گل ۳۸ درجه‌ی سانتیگراد و در دوره‌ی گرده افشانی و تلقیح ۲۴ درجه‌ی سانتیگراد و در دوره‌ی پر شدن دانه ۲۲ درجه‌ی سانتیگراد باشد و در شب‌ها درجه حرارت در دوره‌ی جوانه‌زنی حداقل ۱۰ و در دوره‌های سبز شدن تا ظهور گل و پر شدن دانه ۱۶ درجه سانتیگراد باشد.
مجموع نیاز حرارتی در ارقام ذرت با یکدیگر متفاوت است به‌نحوی که در ارقام زود رس که دوره‌ی رشد آن‌ها کوتاه‌تر است بین ۱۵۰۰ تا ۱۸۰۰ درجۀ سانتیگراد و در مورد ارقام دیر رس و خیلی دیر رس حدود ۲۲۴۰ تا۲۳۰۰ درجه‌ی سانتیگراد می‌باشد.
بهطور کلی نیاز حرارتی ذرت دانه‌ای رقم ۷۰۴ scدر منطقه‌ی شمال خوزستان به درجه حرارت تجمعی جهت رسیدن به مراحل هشت برگی، دوازده برگی، ظهور کاکل گل‌های نر، ظهور ابریشم، گرده افشانی،شروع رشد خطی دانه و رسیدگی فیزیولوژیکی به‌ترتیب ۳۸۵،۷۴۳،۱۰۳۹،۱۲۰۰،۱۴۱۴،۱۹۵۶ درجه روز رشد از زمان کاشت نیاز دارد.
سیادت و شایگان نیز مجموع GDD1مورد نیاز جهت رسیدن فیزیولوژیک هیبرید ۷۰۴ SC را معادل ۱۷۴۲ درجه روز گزارش نمودند.ذرت از نظر تقسیم‌بندی گیاهان زراعی در محدودهی بین بی‌تفاوت و روز کوتاه است که با کوتاه شدن روز، گل دادن آن تسریع میگردد اما نمو اندام‌های هوایی آن کند میشود.
روزهای بلند باعث افزایش طول دوره‌ی رویش، افزایش طول دوره‌ی رویش، افزایش تعداد برگ‌ها و اندازه‌ی گیاه میشود.با وجود اینکه ذرت، گیاه نسبتاً متحمل در مقابل خشکی محسوب میشود، کمبود رطوبت در مراحل مختلف رشد آن، تأثیر نامطلوبی روی رشد و در نهایت عملکرد بالقوه‌ی دانه باقی می‌گذارد. وقوع تنش خشکی در مراحل رشد رویشی، ظهور گل تاجی، ظهور سنبله تا پرشدن دانه، به‌ترتیب موجب کاهش ارتفاع بوته، عدم تلقیح کامل گل‌های ماده و کاهش شدید عملکرد میشود.
در شرایط فاریاب، ذرت بیشترین محصول بالقوه را از میان غلاتی که در مناطق خشک واقع در عرض‌های جغرافیایی کم، کشت می‌شوند تولید می‌کند.
۱-۸- کاشت
کاشت ذرت موقعی شروع می شود که دما در عمق خاک (حداکثر ۱۰ سانتیمتر) و در اوایل صبح ۸ تا ۱۰ درجه سانتیگراد باشد و هوا روبه گرمی رود.
بذر ذرت قبل از کاشت بایستی ضد عفونی شود، از سموم قابل استفاده میتوان از TMTDبه میزان ۵۲/۴ کیلوگرم و ۰۲۵/۰ کیلوگرم کربنات حل شده در ۱۰ لیتر آب برای یک تن دانه نام برد. میزان بذر مورد استفاده برای ذرت سیلویی ۲۵ تا ۳۰ کیلوگرم و برای ذرت علوفهای ۵۰ تا ۷۰ کیلوگرم در هکتار است. عمق کاشت بذر بسته به نوع خاک متغییر است. عمق کاشت در زمینهایی با بافت متوسط ۶ تا ۸ سانتیمتر و در خاکهای با بافت سنگین ۵ تا ۶ سانتیمتر است. عمق کاشت در مناطق خشک تا ۱۲ سانتیمتر قابل افزایش است. فاصله بین ردیفها در حدود ۷۵ سانتیمتر است. ذرت بهدلیل برخورداری از تنوع ژنتیکی بالا نسبت به تراکم بوته عکس العملهای مختلفی نشان میدهد، بنابراین بسته به رقم باید تراکم مناسب مورد بررسی قرار گیرد. همچنین بررسیها نشان داده که با افزایش تراکم بوته در واحد سطح میزان انتقال مجدد مواد فتوسنتزی به دانه در ذرت افزایش مییابد، که واند در تعیین تولید بیوماس و دانه تاثیر گذار باشد.
گرچه زراعت مدام ذرت در مقایسه با سایر غلات به شرط تامین مقدار کافی کودهای شیمیایی (به‌ویژه نیتروژ
| دانلود متن کامل پایان نامه در سایت jemo.ir موجود است |
ن) چندان اشکالی ندارد ولی با اجرای تناوب مناسب مثل سایر گیاهان، میتوان اهداف و مزایای تناوب مانند کنترل علفهای هرز، آفات و بیماریها و تعدیل در مواد غذایی خاک استفاده کرد. ذرت بعد از گیاهانی که مواد غذایی کافی و زمین پوکی را از خود باقی میگذارند بهترین محصول را میدهد. در صورتیکه زمین به اندازه کافی حاصلخیز باشد، میتوان ذرت را بعد از ذرت و غلات دیگر کشت کرد. در صورت کاشت ذرت بعد از ذرت، در مناطق معتدله سردسیری باید به بیماری سیاهک ذرت و مناطق گرمسیری باید به آفت کرم ساقه خوار ذرت توجه شود، بنابراین لازم است مدتی از کشت متوالی ذرت در یک قطعه زمین معین اجتناب شود.
۱-۹- داشت
بررسیها نشان دادهاند که ۲ الی ۳ هفته بعد از سبز کردن، مرحله بحرانی کنترل علفهای هرز است. اولین وجین باید بعد از ظهور اولین برگ انجام گیرد. کنترل علفهای هرز به دو روش مکانیکی و شیمیایی صورت میگیرد . در روش میکانیکی از کولتیواتور برای فاصله بین ردیفها و از فوکا برای روی ردیفها استفاده می شود. آترازین در کنترل علفهای هرز ذرت بسیار مهم است که در پاییز هنگام شخم و یا در بهار قبل از کاشت مصرف و در عمق ۶ تا ۱۰ سانتیمتری با خاک مخلوط میگردد. ذرت به کود حیوانی واکنش مثبت نشان میدهد. میزان کاربرد کود حیوانی بین ۱۶تا۲۴ تن در هکتار متغیر است. از بین عناصر غذایی نیتروژن، فسفر و پتاسیم از عناصری هستند که بهطور معمول باید هر ساله به خاک اضافه شوند. علاوه بر آن، کودهای شیمیایی دیگر مانند کلسیم، منیزیم، گوگرد و عناصر کم مصرف مانند منگنز، آهن، روی و مولیبدن، برای بالا بردن سطح تولید ذرت بسیار ضروری هستند. مناسبترین زمان مصرف کود نیتروژن در بهار یا همزمان با بذرکاری و یا بعد از آن است. ذرت گیاهی است که به نیتروژن زیاد نیاز دارد و هر اندازه حاصلخیزی خاک پایینتر باشد واکنش آن نسبت به کود نیتروژن بیشتر میشود. حداکثر واکنش نسبت به نیتروژن، به تراکم بوته و فراوانی رطوبت خاک بستگی دارد.
۱-۱۰- تأثیر میزان تشعشع خورشید بر تولید
تغییرات تشعشع خورشیدی به دو طریق بر رشد گیاهان زراعی مؤثرند.
الف- بر تراکم گیاهی و عملکرد در هکتار با توجه به فصل کشت (که در فصول بدون ابر و با تشعشع زیاد این مقدار نسبت به فصول ابری بیشتر است).
ب- در اجزای عملکرد دانه در هکتار (در طی دوره‌ی رشد زایشی تغییرات تشعشع می‌تواند عامل تغییر در اجزای عملکرد محسوب گردد).
متوسط تشعشع سالانه خورشید در اقلیم‌های مختلف بین ۸۰ تا ۳۰۰ نانومتر است، که این میزان در مناطق میانی ایران ۲۰۰-۱۶۰ نانومتر است.
۱-۱۱- تولید ماده خشک
ذرت یکی از اولین گیاهانی بود که مشخص شد فتوسنتز خود را از طریق مسیر C4انجام میدهد. بنابر این، نوع مسیر فتوسنتزی ذرت، با دوغله اصلی(برنج وگندم) تفاوت دارد. کشف مسیرفتوسنتزC4، سرعت زیاد فتوسنتز برگ‌های ذرت، پایین بودن نقطه جبرانی CO2وعدم اشباع نوری فتوسنتز در شدت نورهای بالا را توجیه می‌کند. میزان فتوسنتز ذرت، سورگوم، نیشکر و برموداگراس می‌تواند به حدود ۶۰ میلی‌گرم CO2در دسی‌متر مربع درساعت برسد که این مقدار، تقریبا دو برابر سویا، پنبه و یونجه است که از مسیر فتوسنتزیC4استفاده می‌کنند.
۱-۱۲- عملکرد
عملکرد ذرت عبارت است از: تولید تعداد دانه در واحد سطح و وزن دانه. از این دو، وزن دانه ثابت‌تر است و اختلاف زیاد درعملکرد، معمولا نتیجه تغییر درتعداد دانه می‌باشد.تعداد دانه در واحد سطح، به شرایط قبل از گل‌دهی و در هنگام گل‌دهی، بستگی دارد. در این زمان، کمبود ازت، تنش آبی و تشعشعات نامناسب اهمیت زیادی درکاهش تعداد دانه دارد. تفاوت زیادی بین عملکرد بالقوه آزمایش وعملکرد به‌دست آمده به‌وسیله کشاورزان موجود است. این اختلاف مخصوصا در کشورهای در حال توسعه، زیاد است.
جایی که ذرت به‌وسیله کشاورزان به‌صورت سنتی و بدون توجه به تکنیک‌های مدیریتی پیشرفته، کشت میشود. برای این کاهش عملکرد، دلایل بسیاری ازجمله تنش، خشکی کمبود مواد غذایی، کنترل ناکافی آفات و استفاده از ارقامی باسازگاری کمی همراه با عملکرد به‌صورت قابل ملاحظه در کشورهای در حال توسعه، احتمالا به بهبود و اصلاح توأم مدیریت محصول وژرم پلاسم، نیازمند است.
۱-۱۳- عملیات برداشت
بعد ازظهور ابریشم‌ها و گرده افشانی و باروی، شدت رشد برگ‌ها و ریشه‌ها کاهش یافته و بعد از ۱۵-۵ روز کاملا متوقف میگردد، درعوض مرحله رسیدن و پرشدن دانه‌ها شدت مییابد. میزان آب دانه‌ها کاهش یافته ولی میزان هیدرات‌های کربن و پروتئین افزایش مییابد. درمرحله رسیدن دانه‌ها، درصد مواد پروتئینی، نشاسته‌ای وچربی تغییر مییابد. اندوخته مواد در ذرت به‌مدت ۵۰-۴۰ روز بعد از باروری طول می‌کشد و بعد از قطع رابطه بین دانه و گیاه متوقف میگردد. این توقف بهدلیل تشکیل یک لایه غنی از کربن درپایین دانه می‌باشد. توقف ذخیره مواد در دانه هنگام اتفاق می‌افتد که دانه به حداکثر وزن خود رسیده باشد. بعد از آن میزان آب دانه کاهش مییابد.ولی میزان ماده خشک دانه تغییری نمی‌کند و درنهایت حجم و وزن دانه در اثر از دست دادن آب کاهش مییابد.
مرحله تشکیل و رسیدن دانه ذرت حدودا نصف مرحله زندگی گیاهی آن است (۵۵-۴۵درصد). دانه ذرت درمدت ۶۰- ۵۵روز بعد از لقاح خواهد رسید. در این مدت همانند غلات دیگر مراحل ذیل برای آن تشخیص داده میشود:
۱) مرحله رسیدن شیری: مرحله رسیدن شیری
حدوداً ۱۵روزبعد از لقاح شروع میگردد. این مرحله بسته به شرایط آب وهوایی وهیبرید حدوداً ۱۰ تا۱۵ روز طول می‌کشد. در این مرحله حجم دانه‌ها به حداکثر خود رسیده ومحتوای آب آن بسیار بالا است (۵۰درصد). در این مرحله اندوخته شدن مواد پروتئین، چربی و سلولز در دانه متوقف میگردد ولی اندوخته شدن مواد نشاسته‌ای نزدیک به پایان خودمی‌باشد.
۲) مرحله شیری خمیری: این مرحله در حقیقت پایان مرحله قبلی است. اندوخته شدن مواد نشاسته‌ای پایان یافته است، اما دانه‌ها هنوز مقدار زیادی آب دارند (۵۰-۴۵درصد).
۳)مرحله رسیدن خمیری: این مرحله حدود ۴۳-۴۰روز بعد از لقاح شروع میشود به‌مدت ۱۵-۱۰روزطول می‌کشد.محتوای آب دانه‌ها کاهش یافته و به ۳۷-۳۲ درصد می‌باشد. در پایان این مرحله شیشه‌ای شدن دانه‌ها شروع میگردد. دانه‌ها تدریجاً رنگ و شفافیت گونه‌ای خود را پیدا می‌کنند.
۴) مرحله رسیدن کامل: این مرحله ۶۰-۵۵ روز بعد از لقاح صورت خواهد گرفت (۳۵-۳۰روز بعد از شروع درمرحله رسیدن شیری).محتوای آب دانه‌ها در این مرحله به ۳۲-۳۰ درصد می‌رسد و با فشار انگشتان له نمی‌گردد و دانه‌ها به آسانی ازچوب بلال جدا میشود. در مرحله رسیدن کامل اندوخته شدن مواد خشک در دانه‌ها به‌حداکثر خود می‌رسد و انتقال مواد از چوب بلال به‌طرف دانه ادامه مییابد. این انتقال بعد از جدا شدن بلال از بوته همچنان ادامه پیدا می‌کند و باعث افزایش وزندانه‌ها میگردد.
۱-۱۳-۱- تعیین زمان برداشت